7 listopada 1867 roku w Warszawie urodziła się Maria Skłodowska-Curie. Zatem dziś przypada 158. rocznica jej urodzin – wybitnej uczonej, zajmującej się fizyką doświadczalną i chemią fizyczną, laureatki Nagrody Nobla z fizyki i chemii.
Maria była piątym (najmłodszym) dzieckiem w rodzinie nauczycielskiej. Jej ojciec – Władysław Skłodowski, uczył matematyki i fizyki, matka – Bronisława Skłodowska, była przełożoną warszawskiej pensji dla dziewcząt. Skłodowska, mając zaledwie 10 lat, rozpoczęła naukę w szkole prowadzonej przez jej mamę. Później kształciła się w III Żeńskim Gimnazjum Rządowym, które ze złotym medalem ukończyła w wieku 16 lat. Następnie wstąpiła na Uniwersytet Latający. Została guwernantką najpierw w rodzinie prawniczej z Krakowa, a później u ziemiańskiej rodziny Żorawskich w Szczukach. Wróciła do Warszawy i zaczęła uzupełniać swoją wiedzę z chemii i fizyki w laboratoriach Muzeum Przemysłu i Rolnictwa przy Krakowskim Przedmieściu. W 1891 roku Maria Skłodowska wyjechała z Królestwa Polskiego do Paryża, by podjąć studia na Sorbonie. Po ukończeniu studiów wyszła za mąż za skromnego naukowca – Pierre’a Curie. Mieli dwie córki: Irenę i Ewę, która napisała biografię matki. Małżonkowie Curie opracowali metodę oznaczania wskaźników promieniotwórczych pierwiastków chemicznych. Realizując badania nad minerałami promieniotwórczymi wspólnie z mężem oraz francuskim fizykiem Henri Becquerelem, w 1903 roku otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za badania nad zjawiskiem promieniotwórczości, odkrytym przez Becquerela.
19 kwietnia 1906 roku Pierre Curie – mąż Marii – zginął potrącony przez konny wóz ciężarowy. W maju 1906 roku Maria objęła po mężu katedrę fizyki na Sorbonie. Pierwszy wykład wygłosiła 5 listopada 1906 roku. W ten sposób została pierwszą kobietą-profesor na paryskiej uczelni. Po śmierci męża oddała się całkowicie pracy naukowej. Wspólnie z grupą przyjaciół stworzyła szkołę opartą na nowatorskich metodach pracy. Dzieci uczyły się w laboratoriach, muzeach i teatrach.
Osiem lat po zdobyciu pierwszej Nagrody Nobla, w grudniu 1911 roku w Sztokholmie Maria Skłodowska-Curie została po raz drugi laureatką Nagrody Nobla, tym razem w dziedzinie chemii, m.in. za odkrycie polonu i radu, wydzielenie czystego radu oraz za prace nad właściwościami fizycznymi i chemicznymi tych pierwiastków. Maria nazwała jeden z nich – polon – na cześć Polski (od łac. słowa Polonia). Zajmowała się także rozpadem promieniotwórczym i wykorzystaniem radioaktywności w medycynie, tworząc podstawy stosowania przewoźnych aparatów rentgenowskich oraz kierując francuską służbą radiologiczną podczas I wojny światowej.
Następnie pracowała w nowo powołanym Instytucie Radowym. Oprócz działalności naukowej, Maria Curie-Skłodowska aktywnie angażowała się w liczne przedsięwzięcia społeczne i organizacyjne. Współpracowała przy tworzeniu Pracowni Radiologicznej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Dzięki jej staraniom w 1912 roku rozpoczęto budowę Instytutu Radowego w Paryżu, w którym zorganizowała dział badań nad fizycznymi i chemicznymi właściwościami ciał promieniotwórczych oraz zapoczątkowała dział biologiczny.
Podczas I wojny światowej jako kierowniczka służby rentgenowskiej Ministerstwa Spraw Wojskowych zorganizowała około 200 nowych lub ulepszonych stacji radiologicznych oraz wyposażyła własne laboratorium i przekazała armii 20 ruchomych ambulansów rentgenowskich. Dzięki jej inicjatywie w szkole pielęgniarek w Paryżu utworzono pierwszy we Francji wydział radiologiczny (1916). Do końca wojny pod jej kierunkiem wyszkolono 150 laborantek radiologicznych. Zapoczątkowała oddział radoterapii w Instytucie Radowym (1916). Przeprowadziła szkolenie radiologiczne dla amerykańskich studentów medycyny przebywających na froncie w Europie. Podobne kursy kontynuowała przez pierwsze dwa lata po wojnie, szkoląc młodych rentgenologów z całej Europy.
Po I wojnie światowej w odrodzonej Polsce rozpoczęto budowę placówki naukowo-leczniczej – Instytutu Radowego, który otwarto w 1931 roku w jej obecności. W 1947 roku założono jego filie w Gliwicach, a w 1951 roku w Krakowie. Zmarła 4 lipca 1934 roku w wieku 66 lat z powodu ostrej białaczki leukemicznej. Została pochowana w Sceaux pod Paryżem, w grobowcu rodziny Curie. W 1995 roku jej prochy wraz z prochami męża spoczęły w paryskim Panteonie. Trumna jest z ołowiu – m.in. dlatego, że jej ciało wciąż promieniuje. Również jej rzeczy osobiste i notatki są skażone radem-226, którego okres połowicznego rozpadu wynosi 1600 lat.
7 listopada, w rocznicę urodzin Marii Skłodowskiej-Curie, obchodzimy także Europejski Dzień Radonu. To pierwiastek promieniotwórczy, występujący naturalnie w przyrodzie. Jest niewidocznym i bezwonnym gazem radioaktywnym. Sam radon nie wpływa bezpośrednio na organizm człowieka, ale jego krótkookresowe pochodne – izotopy promieniotwórcze powstające w wyniku rozpadu tego gazu – mogą wnikać do układu oddechowego jako pyły. Tam mogą ulegać rozkładowi promieniotwórczemu, co może zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworów płuc. W środowisku naturalnym radon rozcieńcza się w powietrzu praktycznie do zera. Może przedostawać się do budynków np. przez nieszczelności w fundamentach i rurach kanalizacyjnych. W źle wietrzonych pomieszczeniach jego poziom rośnie i może stać się niebezpieczny dla zdrowia.
Z okazji tych wydarzeń ogłaszamy szkolny konkurs chemiczny pt. „Maria Skłodowska-Curie w moich oczach”. Przedmiotem konkursu jest samodzielne wykonanie pracy plastycznej (plakat lub rzeźba) przedstawiającej Marię Curie-Skłodowską widzianą oczami uczestnika. Inspiracją mogą być jej życiorys, dokonania naukowe oraz postawa społeczna.
Celem konkursu jest popularyzacja chemii w szkole, pogłębianie wiedzy uczniów na temat chemii i odkryć naukowych Marii Skłodowskiej-Curie, popularyzacja osiągnięć wybitnej uczonej, przybliżenie chemii jako przedmiotu ciekawego i wartego uwagi, zwiększenie zainteresowania chemią poprzez zabawę, wymiana artystycznych doświadczeń, aktywizacja uczniów poprzez rozbudzenie kreatywności i samodzielności, rozwijanie wyobraźni i wrażliwości estetycznej, promocja utalentowanej młodzieży i prezentacja jej twórczości szerokiemu kręgowi odbiorców, a także uzmysłowienie związku chemii z codziennym życiem i jej wpływu na otaczający nas świat.
Zachęcamy do podjęcia wyzwania i uczestnictwa w konkursie. Nagrody czekają.
Organizatorzy konkursu: p. Piotr Sabała (nauczyciel chemii) oraz p. Izabela Kowalska (nauczyciel fizyki).
